طلا بخش مهمی از سبد سرمایه‌گذاری مردم است، زیرا قیمت آن در واکنش به رویدادهایی که باعث کاهش ارزش سایر سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود، افزایش می‌یابد. اگرچه قیمت طلا در کوتاه مدت نوسان دارد، اما ارزش خود را در بلندمدت حفظ کرده است. با توجه به افزایش علاقمندی جامعه برای سرمایه‌گذاری روی طلا، در این مقاله احکام خرید و فروش و نگهداری جهت سرمایه‌گذاری را بررسی می‌کنیم.
- تیم تحریریه
- بدون دیدگاه
حکم شرعی خرید طلا برای سرمایه گذاری چیست؟
خرید و فروش طلا برای سرمایه‌گذاری از نظر اغلب فقها اشکال شرعی ندارد، به شرطی که معامله به صورت نقدی باشد، یعنی اگر یکی از دو طرف تحویل را عقب بیندازد، مثلا پول را بعدا بدهد یا طلا را بعدا تحویل بگیرد، این معامله غیر نقدی محسوب می‌شود. همچنین نباید ربا در آن دخیل باشد.
ضمنا در صورتی که معامله به صورت غیر نقد (نسیه یا اقساطی) انجام شود، اگر طرفین کالاهایی غیر از طلا مبادله کنند، اشکالی ندارد. مثلا اگر طلا با پول معامله شود می‌تواند نقد یا قسطی خرید و فروش شود. اما اگر طلا با نقره معامله شود، حتما باید نقدی باشد و وزن‌ها هم برابر باشند، وگرنه حکم ربا دارد. همچنین معامله باید با رعایت عدالت و عدم غبن فاحش انجام شود. اما با توجه به احکام متفاوت جهت خرید و نگهداری طلا، سوالات زیادی به وجود می‌آید که برای روشن شدن جواب آنها، در ادامه به بررسی احکام شرعی طلا از جنبه‌های مختلف می‌پردازیم.
حکم شرعی خرید و فروش طلا
در ادامه حکم شرعی خرید و فروش طلا را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم:
نظر فقهای شیعه و اهل سنت درباره خرید و فروش طلا
از نظر تمامی مراجع خرید و فروش طلا در چهارچوب شرعی و بدون ابهام جایز است و بعضی از آنها نظر به واقعی بودن معامله یعنی تحویل دارایی هنگام خرید را جایز می‌دانند. برای کسب اطلاعات بیشتر به جدول زیر مراجعه کنید:
| موضوع | نظر مشترک فقهای شیعه و سنی | تفاوت‌ها (در صورت وجود) |
| خرید و فروش طلا | جایز است، اگر شرایط شرعی رعایت شود. | — |
| خرید طلا با پول (مانند تومان یا دلار) | مجاز است، هم به‌صورت نقدی و هم قسطی. | برخی از علمای اهل‌سنت می‌گویند: باید طلا و پول در زمان معامله، هر دو تحویل داده شوند. |
| معامله طلا با طلا | فقط در صورتی جایز است که وزن و جنس دو طلا برابر باشد و هر دو هم‌زمان تحویل داده شوند. | — |
| معامله طلا با نقره | فقط در صورتی جایز است که تحویل طلا و نقره هم‌زمان انجام شود. | — |
| خرید قسطی طلا (در برابر پول) | اگر خریدار طلا را با پول (نه با طلا) می‌خرد، قسطی بودن اشکال ندارد. | برخی از فقهای اهل‌سنت در این مورد احتیاط بیشتری دارند. |
| خرید طلا از طریق اینترنت | مجاز است اگر واقعاً طلا برای خریدار ارسال شود و در اختیار او قرار گیرد. | در فقه اهل‌سنت معمولاً تاکید بیشتری بر تحویل فوری وجود دارد. |
| خرید طلا در بورس یا فارکس (بدون تحویل واقعی) | جایز نیست؛ اگر طلا فقط روی کاغذ معامله شود و تحویلی در کار نباشد، حرام است. | — |
| طلای دست‌دوم با قیمت بیشتر از طلای نو | اگر خدماتی مانند تعمیر، آبکاری یا اجرت ساخت در قیمت لحاظ شده باشد، اشکال ندارد؛ وگرنه ممکن است حرام باشد. | |
| خرید طلا برای سرمایه‌گذاری | مجاز است، به شرط رعایت قوانین شرعی معامله و پرهیز از معاملات ناعادلانه یا سود غیرمجاز. | — |
تفاوت خرید طلا برای سرمایه گذاری با خرید آن برای زینت
خرید طلا جهت استفاده و زینت در حد عرف و در چارچوب شرعی تا جایی که مصداق کنز اندوزی نشود جایز است. اگر جهت سرمایه‌گذاری خریداری می‌شود نیز دو وجه دارد: در حالت اول اگر به اندازه عرف جهت پس‌انداز باشد، مصداق احتکار محسوب نمی‌شود و جایز است. البته باید بررسی شود اگر بیش از نیاز فرد است خمس به آن تعلق می‌گیرد. در حالت دوم اگر طلا را جهت شوک به بازار اقتصادی و مصداق کنز اندوزی خریداری کرده باشند شرعا جایز نیست.
حکم شرعی خرید و فروش نسیه طلا
خرید و فروش نسیه‌ای طلا یعنی پرداخت پول معامله یا دریافت طلا با تاخیر همراه باشد که به دلیل اینکه طلا از جمله اقلام مثلی (حتی واحدهای غیرهم‌شکل آن با هم مساوی و قابل جایگزینی هستند.) است، مصداق ربای نسیه محسوب می‌شود و جایز نیست.
بیشتر بخوانید: آیا درآمد ترید حلال است؟
حکم شرعی خرید و فروش طلای دست دوم
مهم‌ترین اصل در معامله طلای دست دوم این است که مشتری فریب نخورد و آگاه به خرید طلای دست دوم باشد. اگر فریبی در این معامله نباشد از نظر شرعی جایز است. اجازه بدهید در ادامه بیشتر در مورد خرید و فروش طلای کارکرده صحبت کنیم:
تفاوت خرید طلای نو و دست دوم از نظر ربا و احکام اسلامی
خرید طلای دست دوم از مواردی است که احتمال ربوی بودن در آن زیاد است. بطور مثال اگر فروشنده طلای دست دوم را با آبکاری طلا به عنوان طلای نو بفروشد یا عیار طلا و قیمت را بالاتر از چیزی که در واقع هست، بفروشد، معامله جایز نیست و مشکل دارد.
نکاتی مهم هنگام خرید طلای مستعمل
- برای اینکه معامله دچار اشکال نشود، باید هنگام خرید و فروش طلای نو، دست دوم یا شکسته، هر کدام بر اساس قیمت روز محاسبه و قیمت‌گذاری شود و فریبی در معامله نباشد.
- برای جلوگیری از ربوی بودن تعویض طلای دست دوم و نو با همان وزن، باید معامله دیگری برای اجرت و دستمزد آن انجام شود.
- برای جلوگیری از شبهه، بهتر است ابتدا طلای دست دوم را فروخته و سپس طلای نو را خریداری کنید.
حکم شرعی خرید و فروش طلای آب شده
طلای آب شده از ذوب شدن طلای دست دوم بدست می‌آید و به دلیل نداشتن مالیات گزینه‌ی پرطرفداری برای سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری در طلای آب شده که میزان آن دقیق و خرید و فروش آن شفاف است، از نظر شرعی شبهه‌ای ندارد، ولی اگر فروشنده میزان وزن و عیار طلا را دقیق بیان نکند و معامله به صورت نسیه‌ای باشد یا خرید و فروش فقط روی کاغذ و به‌طور غیر واقعی باشد، با اشکال همراه است. به همین دلیل بهتر است طلاهای آب شده‌ای خریداری شود که دارای بارکد آزمایشگاه و درج صحیح وزن روی آن باشد تا مشکلی در معامله ایجاد نشود.
در معامله طلای آب شده باید شروط زیر رعایت شده باشد:
- آگاهی کامل از وزن و عیار طلا توسط خریدار.
- معامله واقعی باشد نه فقط روی کاغذ.
- احراز مالکیت لازم است یعنی باید اطمینان حاصل شود که فروشنده مالک واقعی طلاست.
- بررسی طهارت مال لازم است یعنی مال غصبی، دزدی، خمس و زکات پرداخت‌نشده و… نباشد.
نظر مراجع در مورد خرید و فروش طلای کارکرده و آب شده
| مرجع تقلید | نظر درباره طلای آب‌شده |
| آیت‌الله خامنه‌ای | اگر انسان اطمینان دارد که مال حلال است، خرید آن اشکال ندارد. |
| آیت‌الله مکارم شیرازی | اگر احتمال بدهید که طلا حرام یا غصبی است، خرید آن جایز نیست. |
| آیت‌الله سیستانی | تا زمانی که یقین یا اطمینان به حلال بودن مال وجود دارد، معامله درست است. در غیر این صورت باید پرهیز شود. |
نکته: اغلب فقها از جمله آیت‌الله خامنه‌ای، مکارم، سیستانی و… تاکید کرده‌اند که معامله طلای مشکوک‌المالک حرام است.
حکم شرعی پس انداز طلا چیست؟
ذخیره طلا به اندازه توان فرد و در حد عرف جامعه برای سرمایه‌گذاری یا زینتی مشکلی ندارد، ولی اگر فردی طلا را به جهت گران کردن آن خریداری کند و باعث شوک و نوسان به بازار شود مشکل شرعی دارد و جایز نیست.
تفاوت پس انداز طلا با احتکار از نگاه اسلام
در دین اسلام احتکار امری حرام است ولی از آن جهت که طلا مصداق احتکار محسوب نمی‌شود و جزو کالای اساسی نیست جمع کردن آن نیز احتکار به‌حساب نمی‌آید. پس ذخیره طلا در حالت عادی، احتکار محسوب نمی‌شود و شرعا جایز است، مگر اینکه باعث کمبود در بازار شود یا به قصد ضربه زدن به مردم یا افزایش مصنوعی قیمت باشد.
آیا طلا خمس دارد؟
اگر طلای خریداری شده زینتی نباشد، بطور مثال طلای آب شده جهت نگهداری باشد، باید سال شرعی آن را محاسبه کرد و خمس آن را پرداخت کنید تا مشکلی از نظر شرعی نداشته باشد.
خمس نگهداری طلا
اگر طلای خریداری شده برای نگهداری زینتی نباشد بطور مثال طلای آب شده باشد و از پولی خریداری شود که به آن خمس تعلق می‌گیرد به طلایی که خریداری شده نیز خمس تعلق می‌گیرد و پس از پرداخت خمس مشکلی ندارد و جایز است. در ادامه بیشتر به این مورد خواهیم پرداخت:
در چه شرایطی به طلا خمس تعلق می گیرد؟
خمس به معنی یک پنجم از مال است و در چند حالت به طلا خمس تعلق می‌گیرد:
- طلاهایی که زینتی و مصرفی نباشند؛
- هر نوع طلایی که مازاد مصرف باشند؛
- هر نوع طلا که به نیت حفظ سرمایه خریداری شود؛
- هر نوع طلا که به نیت افزایش قیمت خریداری شود؛
- طلای زینتی که کنار گذاشته شده و استفاده نمی‌شود؛
- طلاهایی که به نیت هدیه یا جهیزیه کنار گذاشته شده ولی چندین سال استفاده نمی‌شود.
- طلای ارثی که با آن کسب درآمد شود.
در این حالت اگر طلا یک سال نگهداری کنید و به فروش نرود یا استفاده نشود باید یک پنجم ارزش آن را محاسبه کرده و به عنوان خمس پرداخت کنید.
در چه شرایطی به طلا خمس تعلق نمی گیرد؟
البته در موارد مختلفی به طلا خمس تعلق نمی‌گیرد که در زیر توضیح می‌دهیم:
- طلای زینتی و برای استفاده شخصی واقعی؛
- طلای ارثی (مگر اینکه متوفی خمس آن را پرداخت نکرده باشد. همچنین اگر ورثه از آن کسب درآمد کنند، سودی که به‌دست می‌آید (نه خود طلا)، در پایان سال خمس دارد، البته چنانچه خرج نشده باشد.)؛
- هر نوع طلایی که قبل از سال خمسی خرج شود یا فروخته شود؛
- طلای هدیه یا جایزه؛
- طلا پیش از سال خمسی، مصرف شده باشد (مثلا در مراسم، مهمانی و…).
حکم شرعی طلای مجازی چیست؟
با توجه به پیشرفت‌های بسیار سایت‌های آنلاین معامله طلا، خرید و فروش مجازی طلا، چه زینتی و چه آب شده، طرفدارهای مخصوص به خود دارد. اما با توجه به موازین شرعی، احکام مرتبط با خرید و فروش آنلاین باید بررسی شود.
بیشتر بخوانید: حکم شرعی ارز دیجیتال چیست؟
حکم خرید و فروش طلای مجازی از نظر فقها
از نظر فقها اگر معامله انجام شده فقط روی کاغذ باشد و رد و بدل فیزیکی در آن صورت نگیرد جایز نیست. همچنین خرید و فروش آنلاین چند شرط اساسی دارد که حتما باید رعایت شود از جمله اینکه طلای مورد معامله تمام مواردش از جمله وزن و عیار و قیمت کاملا شفاف باشد و دو طرف قصد فریب نداشته باشند و معامله با رضایت کامل انجام شود. به همین دلیل برای جلوگیری از ربا، باید معامله به صورت نقدی و در بازه کوتاه پرداخت زمانی انجام شود و اگر نسیه باشد نباید قیمت طلای پیش خرید شده از نقدی بیشتر باشد.
حکم معامله طلا بدون قبض و تحویل فیزیکی
معاملات بدون قبض و تحویل فیزیکی جز معاملات شبهه‌ناک و ربوی محسوب می‌شود و جایز نیست، مانند معاملات روی چارت و معاملات کاغذی به قصد نوسان‌گیری، معاملات نسیه طلا و یا معاملات آتی یا فردایی طلا.
تفاوت طلای مجازی در پلتفرم های آنلاین با خرید سنتی طلا از نظر شرعی
در خرید سنتی طلا (خرید از طلافروشی حقیقی) همه چیز مشخص است و تبادل جنس انجام می‌شود و همه چیز شرعی است. اما برای مجاز بودن خرید آنلاین (خرید از سایت طلافروشی مجازی) باید مطمئن شوید طلای واقعی خرید و فروش می‌شود. به همین دلیل بهتر است از طریق پلتفرم‌های مجاز انجام شود، زیرا آنها سازوکارهایی برای رعایت موازین شرعی در معاملات در نظر می‌گیرند.
حکم شرعی هدیه دادن طلا چیست؟
طلا به دلیل اقتصادی و خاصیت واکنش ناپذیری و ماندگاری، از دیرباز مورد توجه بوده است و پیامبر اکرم فرمودند خدا طلا را برای زنان امتم حلال کرده است. طبق نظر اکثر علما هدیه دادن طلا مشکل شرعی ندارد و جایز است، ولی در صورتی که طلا بیش از نیاز و شان طرف مقابل باشد خمس به آن تعلق می‌گیرد. پس با توجه به موارد بالا داشتن طلا و هدیه دادن آن برای زنان در اسلام مورد توجه بوده است.
همچنین هدیه دادن و آراستن زنان و پسران نابالغ با طلا، با توجه به احادیث پیامبر اکرم و معصومین مشکل شرعی ندارد و جایز است، ولی طلا برای مردان حرام است و هدیه دادن آن جایز نیست.
آنچه در مقاله حکم شرعی خواندیم:
از آنجا که طلا همیشه یک گزینه‌ی محبوب برای سرمایه‌گذاری بوده است و با توجه به پیشرفت در بازارهای آنلاین، باید برای ورود به بازار طلا، احکام مربوط به آن را دانست تا دچار ربوی بودن و شبهه‌ناک بودن معامله نشویم. ما در این مقاله حکم شرعی خرید و فروش و پس‌انداز طلا را از جنبه‌های مختلف بررسی کردیم. اطلاعات موجود در این مقاله کمک موثری برای شما خواهد بود.
سوالات متداول
حکم خرید و فروش طلا آنلاین از نظر رهبری چیست؟
آیت‌الله خامنه‌ای تاکید دارند که معاملات باید بر اساس اصول اسلامی و بدون شبهه‌ای از ربا یا قمار انجام شوند. اگر نوسان‌گیری طلا به قصد بهره‌گیری از فرصت‌های اقتصادی و بدون آسیب رساندن به دیگران باشد، مانعی ندارد.
حکم شرعی خرید و فروش در فارکس چیست؟
با افتتاح حساب اسلامی در کارگزاری، شکل دادن و انجام معاملات حلال و بلامانع است.
حکم شرعی خرید طلا برای گران شدن چیست؟
اگر مصداق کنز اندوزی باشد شرعا جایز نیست و حکم آن با خرید طلا و سرمایه‌گذاری متفاوت است.
